Sem hjartaskurðlæknir á Landspítala get ég borið vitni um stórbættan árangur í baráttunni við kransæðasjúkdóm á síðasta aldarfjórðungi. Tekist hefur að lækka dánartíðni vegna kransæðastíflu um 80 prósent og ef svo fer fram sem horfir mun hún brátt víkja sem algengasta dánarsök Íslendinga. Það má að hluta þakka framförum í meðferð en þyngra vegur þó lækkun blóðþrýstings og kólesteróls með breyttu mataræði og fækkun þeirra sem enn reykja. Við Íslendingar getum verið mjög stoltir af þessum árangri.

Því miður höfum við ekki alltaf umgengist hálendið af þeirri virðingu sem það á skilið og sífellt hefur verið þrengt að því eins og um ótæmandi auðlind sé að ræða. Hjartaþröng er það kallað þegar blæðing þrengir að mannshjarta og skerðir dæluvirkni þess lífshættulega. Sumum gæti þótt samlíkingin við ástand hálendisins langsótt – en svo er ekki. Ef við hægjum ekki á virkjanaframkvæmdum á hálendinu er ljóst að ómetanlegum víðernum verður fórnað og sú fórn er óafturkræf. Sama á við um lagningu upphækkaðra vega og byggingu hótela.

Úr lofti líkjast jökulár hálendisins víða kransæðum í mannshjarta. Frá efri hluta Tungnaár. Myndir/Ólafur Már Björnsson

Úr lofti líkjast jökulár hálendisins víða kransæðum í mannshjarta. Frá efri hluta Tungnaár. Myndir/Ólafur Már Björnsson

Er réttlætanlegt að stífla jökulárnar, kransæðar hálendisins, með virkjunum og uppistöðulónum til að framleiða raforku til mengandi stóriðju eða grafa eftir alþjóðlegum rafmyntum? Svarið er að mínu mati augljóslega nei, enda fer stóriðja, sem þegar notar 85 prósent af allri orku á Íslandi, illa saman við þá öflugu ferðaþjónustu sem er orðin helsta tekjulind okkar. Ál er ekki málið, hvað þá kísilver eða gröftur eftir glópagulli (e. bitcoin). Taka verður tillit til breyttra efnahagsforsenda við mat á forsendum orkufreks iðnaðar, auk þess sem orkugjafar eins og vindorka og virkjun sjávarfalla eiga eftir að ryðja sér til rúms í auknum mæli. Þarna verða þjóðarhagsmunir að ráða ferðinni en ekki sérhagsmunir orkufyrirtækja og erlendra viðskiptavina þeirra. Ekki er síður mikilvægt að við bregðumst ekki skyldum okkar og varðveitum náttúru landsins fyrir komandi kynslóðir.

Það er ánægjulegt að á vorþingi verður lagt fram frumvarp um stofnun hálendisþjóðgarðs hér á landi. Slíkur þjóðgarður yrði sá stærsti í Evrópu. Í mínum huga er þetta hagsmunamál sem helst má líkja má við stækkun landhelginnar á sínum tíma. Undirbúningsvinna hefur staðið í mörg ár og að þeirri vinnu hafa komið fulltrúar allra stjórnmálaflokka. Ljóst er að málamiðlanir þarf meðal hagsmunaaðila svo að hægt sé að koma svona stórri framkvæmd í höfn. Mikilvægt er að mótmæli einstakra sveitarfélaga og einkaaðila verði ekki til þess að stöðva málið. Sömuleiðis verða harðlínumenn í náttúruvernd væntanlega að slá af ítrustu kröfum sínum ekki síður en orkufyrirtækin. Mikilvægt er að hafa hugfast að reynsla okkar Íslendinga af þjóðgörðum og friðlýsingum er afar góð. Nægir þar að nefna Friðlöndin á Hornströndum og að Fjallabaki en einnig Snæfellsjökulsþjóðgarð og Vatnajökulsþjóðgarð sem nýlega komst á heimsminjaskrá UNESCO. Hálendisþjóðgarður yrði demanturinn í þessari kórónu. Um leið myndum við hlúa að hjarta landsins sem yrði þróttmeira en áður – og ég spái því að það tæki þá kipp sem myndi vekja eftirtekt um allan heim.

Myndin sýnir efri hluta Tungnaár úr lofti. Þetta svæði er dæmi um einstaka náttúruperlu á hálendi Íslands sem fáir hafa farið um eða uppgötvað, en ber að varðveita.

Myndin sýnir efri hluta Tungnaár úr lofti. Þetta svæði er dæmi um einstaka náttúruperlu á hálendi Íslands sem fáir hafa farið um eða uppgötvað, en ber að varðveita.

Höfundur er hjartaskurðlæknir.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.