Ragna Árnadóttir, aðstoðarforstjóri Landsvirkjunar, ritar grein í Fréttablaðið fimmtudaginn 28. janúar sl. þar sem hún viðrar þá hugmynd að hálendisvirkjanir hafi styrkt laxastofninn í Þjórsá um leið og hún viðurkennir stórslysin í Soginu og Lagarfljóti – en nefnir ekki skaðleg áhrif rafstöðvanna við Brúar á Laxá í Aðaldal.

Auk þess að loka gönguleiðum urriðans hafa virkjanir í Sogi valdið því að setefni og gróður hefur lagst yfir búsvæði og legustaði laxins í neðri hluta árinnar, sem nefndur er Alviðrusvæðið. Þar hefur laxveiði stórhrakað og er nú ekki nema um tíundi hluti af því sem áður var.

Hið rétta er að aukin fiskgengd í Þjórsá er fyrst og fremst tilkomin vegna fiskvegarins við Búða – sem er ekki virkjunarframkvæmd heldur skaðabætur fyrir vatnsrennslistruflanir af völdum hálendisvirkjananna.

Sú er reynsla allra annarra sem þó hafa reynt að beita sams konar „mótvægisaðgerðum“ og Landsvirkjun boðar. Svokallað umhverfismat sem var hvorki fugl né fiskur var gert án samráðs við landeigendur og hefur hvarvetna verið gagnrýnt. Það er talið ófullkomið og bent hefur verið á vanhæfni þeirra sem unnu það vegna hagsmunatengsla við Landsvirkjun.

Óskandi væri að leitað hefði verið eftir aðkomu erlendra vísindamanna með sérfræðiþekkingu á áhrifum virkjana á lífríki fallvatna. Álit slíkra sérfræðinga á umhverfisáhrifum virkjana í neðri hluta Þjórsár væri ólíkt áreiðanlegra en matreiðsla kynningardeildar Landsvirkjunar á eigin ágæti.

Glapræði

Fyrir landeigendur eru fyrstu skaðabæturnar vegna hálendisvirkjananna nú að koma í ljós með aukinni laxgengd ofan Búða. Það væri því glapræði að tefla þessum síðkomna ábata í tvísýnu með nýjum virkjunum sem ótvírætt myndu skaða búsvæði laxfiska og torvelda þeim gönguleiðir – einkum seiða og niðurgöngufiska á leið til sjávar – auk landspjalla og breytingar á ásýnd landsins. Um er að ræða verðmæt hlunnindi ef miðað er við markaðsverð á Íslandi í dag. Þá er bæði reiknað með beinhörðum veiðihlunnindum en líka auknum fjölda ferðamanna sem sækjast eftir fjölbreytilegri og ósnortinni náttúru sem er nú orðin sjálfstæð og arðbær auðlind. Nái virkjunaráform Landsvirkjunar í Neðri-Þjórsá fram að ganga mun þessi verðmætasköpun ekki koma landeigendum til góða.

Þá er óhætt að fullyrða að sú leið Landsvirkjunar að ætla að gera tilraun til að eyða óvissu um áhrif virkjana með því að reisa Hvammsvirkjun og sjá svo til hvernig til tekst, gangi þvert gegn áliti eins helsta sérfræðings Bandaríkjanna í áhrifum virkjana á lífríki. Eftir að hafa kynnt sér öll helstu gögn málsins dregur Dr. Margaret Filardo niðurstöðu sína svona saman:

„Tilraunir Landsvirkjunar taka ekki tillit til fyrirliggjandi upplýsinga um áhrif virkjanaframkvæmda á vatnalífríki í straumvötnum víða um heim. Væru þær upplýsingar teknar með í reikninginn væri eina rökrétta niðurstaðan sú að það væri meiri ‘vissa’ um áhrif virkjanaframkvæmda en ‘óvissa’. Þrátt fyrir boðaðar mótvægis- og eftirlitsaðgerðir mun Hvammsvirkjun hafa verulega neikvæð áhrif á lífríki Þjórsár.“

Aðstoðarforstjórinn boðar lærdóm til framtíðar og ekki er efast um að Landsvirkjun vilji bestu verkfræðilegu lausnir.

Við landeigendur við Þjórsá viljum ekki leggja okkar verðmæti undir í tilraunaskyni til að hægt sé að ganga úr skugga um hvort flóknar og nýstárlegar verkfræðilausnir muni virka eins og til er ætlast.

Höfundur er stjórnarmaður í Veiðifélagi Þjórsár.

Greinin birtist fyrst á Vísi.is.